شخصیت حضرت علی -علیه السلام- را از نظر اهل سنت، چه در زمان خود ایشان و چه در زمان حال به طور مختصر شرح دهید.

پاسخ:

مقدمه: پیامبر اسلام فرمود: اگر تمام درختان قلم، و دریاها مرکب و جنیان حسابگر و انسانها نویسنده شوند، نمی توانند فضائل علی(ع) را شمارش نمایند.⁽¹⁾ گرچه به قول ابن ابی الحدید، دشمنان علی(ع) در طول تاریخ سعی نمودند، فضائل علی را کتمان کنند، در عین حال شرق و غرب عالم را فضائل علی پر کرده است.⁽²⁾ به عنوان نمونه به جریانی که از واقدی یکی از علمای اهل سنت نقل شده است اشاره می کنیم. هارون الرشید 70 نفر از علماء را در روز عرفه جمع کرد، از شافعی پرسید چه مقدار روایت در فضائل علی (ع) نقل نموده ای گفت 400 حدیث. هارون گفت: نترس بگو، گفت بیش از 500 حدیث، از محمد بن الحسن پرسید، شما چند روایت نقل نموده اید، گفت بیش از هزار حدیث، از ابی یوسف پرسید، او گفت اگر ترس نبود روایات فضائل علی قابل شماره نبود، و نقداً 1500 حدیث مستند نقل نموده ام و 1500 حدیث مرسل واقدی جواب داد 1500 حدیث و...⁽³⁾.
با این مقدمه جواب سئوال، به صورت کلی این است که اهل سنت علی(ع) را خلیفه چهارم می دانند و او را شجاع ترین انسان، داناترین، پیشقدم ترین انسان در اسلام و زاهدترین و عادل ترین انسان می دانند.
و اما تفصیل این قضیه، با سیری اجمالی در کتب عامه به دست می آید.
1ـ علی(ع) و رسول (ع) از یک درخت می باشند، پیامبر اسلام به علی(ع) فرمود: من و تو از یک شجره هستیم.⁽⁴⁾
2ـ علی (ع) برگزیده خدا است پیامبر (ص) به فاطمه زهرا(س) فرمود: خدا بر همه اهل زمین نظر افکند، نظری که جز خودش کسی نمی داند، پس، از میان همه خلائق پدرت را برگزید، بار دیگر نظر افکند و شوهرت را برگزید.⁽⁵⁾
3ـ ولادت علی(ع) در کعبه: اخبار بحد متواتر (و یقین آور) رسیده که فاطمه بنت اسد، علی (ع) را در داخل مکه به دنیا آورد.⁽⁶⁾
4ـ ایمان علی(ع): رسول خدا فرمود: اگر تمام آسمانها و زمین در یک کفه ترازو و ایمان علی(ع) در یک کفه دیگر قرار گیرد ایمان علی(ع) سنگین تر است.⁽⁷⁾
حق با علی و علی با حق است.⁽⁸⁾
5ـ آیاتی که درباه علی (ع) نازل شده. 1ـ آیه تطهیر درباره علی و اهلبیت او.⁽⁹⁾ 2ـ آیه مباهله درباره علی و پیامبر (ص)...⁽¹⁰⁾. 3ـ سوره هل اتی درباره علی و اهلبیت⁽¹¹⁾. 4ـ آیه مودت قل لااسئلکم.⁽¹²⁾ آیه افمن کان مؤمناً کمن کان فاسقاً⁽¹³⁾ درباره علی علیه السلام است⁽¹⁴⁾ و آیات دیگر که حدود سیصد آیه می شود.
6ـ منزلت علی را در نزد پیامبر (ص) عبدالله بن نجی می گوید: علی به من فرمود: من در نزد رسول خدا منزلتی داشتم که هیچ یک از خلائق آن منزلت را نداشت.⁽¹⁵⁾
7ـ علی برادر رسول خدا، وزیر رسول خدا، و جان پیامبر.⁽¹⁶⁾
8ـ پیامبر فرمود: هر که من مولای اویم علی مولای اوست.⁽¹⁷⁾
9ـ علی بهترین فرد بشر است، هر کس در این شک کند کافر است.⁽¹⁸⁾
10ـ هر کسی علی را اطاعت کند خدا را اطاعت کرده.⁽¹⁹⁾
11ـ محبت علی ایمان است.⁽²⁰⁾
12ـ همه علوم به علی (ع) ختم می شود، ابن ابی الحدید هم علوم فقهای اربعه (چهارگانه)، را از علی(ع) می‌داند و فقهائی صحابه فقه را از علی آموختند.⁽²¹⁾
13ـ ابن حجر مکی و خواجه بلخی و... نقل می کنند که پیامبر (ص) فرمود: داناترین امت من علی است.⁽²²⁾ و علی علیه السلام داناترین اصحاب در قضا بود.⁽²³⁾
14ـ مبارزه علی و صدای جبرئیل که جوانمردی جز علی و شمشیری جز ذوالفقار نیست.⁽²⁴⁾
15ـ دشمن علی کافر است، جلال الدین سیوطی، ثعلبی میر سید علی همدانی و... نقل کرده اند که پیامبر فرمود: دوست نمی دارد علی را مگر مؤمن و دشمن نمی دارد، او را مگر کافر و منافق.⁽²⁵⁾
16ـ علی سیف الله و اسدالله در روی زمین.⁽²⁶⁾
17ـ در تمامی جنگ ها پرچم به دست علی بود.⁽²⁷⁾
18ـ علی برای شکستن بتها برشانه پیامبر پا گذاشت.⁽²⁸⁾
19ـ علی زاهدترین، باتقواترین و با عدالت ترین مردم⁽²⁹⁾ و متواضع ترین و با گذشت ترین آدم.⁽³⁰⁾
20ـ علی در قیامت: همراه پیامبر (ص) وارد بهشت می شود⁽³¹⁾ و همراه شیعیانش در کنار حوض قرار می گیرند.⁽³²⁾
او مسئول تقسیم بهشت و دوزخ است.⁽³³⁾ به کسی اجازه عبور از صراط داده نمی شود مگر با اجازه علی (ع)⁽³⁴⁾ علی در بهشت و کنار پیامبر (ص) و ابراهیم خلیل.⁽³⁵⁾ و دهها عنوان دیگر که، فقط به فهرست اجمالی بعضی از آنها اکتفا نمودیم.
در پایان به عنوان نمونه گفته یکی از نویسندگان معاصر را نقل می کنیم، طه حسین می گوید: علی پسر ابوطالب پیش قدمترین انسان در اسلام و اول کسی بود که با پیامبر نماز خواند علی، تربیت شده پیامبر است، می توان گفت علی با اسلام بزرگ شد و پیامبر سخت او را دوست می داشت، هنگام هجرت از مکه، او را جانشین خود در میان امت قرار داد و او با همه خطرها جای پیامبر خوابید، بعد به مکه هجرت نمود و پیامبر بعد از ورود به مدینه او را به عنوان برادر خود انتخاب نمود, سپس فاطمه را به تزویج او درآورد، و همیشه با پیامبر بود و در روزهای سخت جنگ، پرچم به دست علی بود در جنگ خیبر فرمود: فردا پرچم را به کسی می سپارم که خدا و پیامبر (ص) او را دوست می دارد و او هم خدا و پیامبر را دوست دارد، و فردای آن روز پرچم را به علی سپرد و جنگ تبوک علی را در مدینه، خلیفه خود قرار داد و به او گفت تو نسبت به من مانند هارون نسبت به موسی هستی جز آنکه بعد از من پیغمبری نیست، در حجة الوداع فرمود: هر کس من مولای او هستم علی مولای اوست و عمر همیشه می گفت: علی داناترین ما در قضاوت است و هر روز مشکلات خود را نزد علی می برد و سائر فضائلی که هم اهل سنت و هم شیعه قبول دارند⁽³⁶⁾ معاویه بعد از شنیدین خبر شهادت علی گفت: «زنان دگر شخصیتی مانند علی نزایند.⁽³⁷⁾ اگر بخواهیم تمامی آنچه در کتب اهل سنت درباره علی (ع) آمده بیان شود خود کتابی بلکه کتابهای مستقلی می شود.

پاورقی:

1. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، ناشر دار احیاء التراث العربی، ج28، ص197
2. قمی، عباس، انوار البهیة، ص26.
3. همان، ص22.
4. الحاکم النیسابوری، الحافظ ابی عبدالله علی، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دار المعرفة، ج2، ص241.
5. المتقی، علاء الدین علی، کنز العمال فی سنن الاقوال، مؤسسه الرساله 1405ق، 1985 م، ج11، ص 604، روایت 32923 و الشیبانی، عبدالواحد معروف (به ابن اثیر) اسد الغابة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج4، ص42.
6. المستدرک علی الصحیحین، ج3، ص483.
7. المتقی الهندی، علاء الدین علی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسه الرسالة، 1405ق و 1985م، ج11، ص617، حدیث 32993.
8. همان، ج11، ص621، روایت 33018.
9. ابن عساکر ـ ترجمه الامام علی بن ابی طالب، بیروت، مؤسسه محمودی، 1398ق، ج1، ص273.
10. علی در کتب اهل سنت، سید محمد باقرموسوی همدانی، قم، چاپخانه پیروز، ص 69.
11. ابن اثیر، اسد الغابة، ج5 ص530.
12. علی در کتب اهل سنت، همان، ص82.
13. سجده:17.
14. علی در کتب اهل سنت، همان، ص89.
15. کنز العمال، همان، ج11، ص 606، رایت 33045.
16. همان ج11، ص610، روایت 32955.
17. همان، ج11، ص609، روایت 33045.
18. همان، ج11، ص625، روایت 33045.
19. مستدرک الصحیحین، همان، ج3، ص121.
20. کنز العمال، ح614، روایت 32981.
21. همان، ج11،ص 614، روایت 32977.
22. همان، ج11، ص614، روایت 32977، و رویات 32980.
23. همان، ج11، ص615، روایت 32983 و ص 617، روایت 32995 و ترجمة الامام علی بن ابی طالب، ج3، ص35.
24. البیهقی، ابی بکر احمد بن الحین ابن علی، السنن الکبری، بیروت، دار المعرفة، ج3، ص 276، س10، و ترجمة الامام علی، ج1، ص156، حدیث 191 ـ 196.
25. کنز العمال، ج11، ص622، روایت 33027 تا 33030 و شماره 7 ـ 33026.
26. علی در کتب اهل سنت، همان، ص369.
27. همان، ص374.
28. نسائی، خصائص، ص31 به نقل از همان مدرک، ص374.
29. کنز العمال، ج11، ص617، روایت 32995.
30. همان، ص617.
31. همان، ص627، روایت 33056.
32. همان، ص616، روایت 32991 و 32998.
33. کنز العمال، همان، ج11، ص625.
34. کنز العمال، همان، ج11، ص621، روایت 33022 و ص 601، روایت 33900.
35. همان، ص616، ج11، روایت 32988.
36. مصری، طه حسین، الفتنة الکبری، علی و نبوة، مصر، دارالمعارف، 1119، ص15 تا 16.
37. سبحانی، جعفر، زندگانی علی علیه السلام، نشر جهان آراء، ص7.