آثار لقمه حلال و حرام در ایمان و نفاق :

مقدمه : خوراکی که انسان میخورد مثل بذری است که در زمین ریخته میشود، اگر حلال و پاکیزه باشد اثرش در قلب که به منزلة سلطان بدن است ظاهر خواهد شد و قلبی می شود سرشار از صفا و از اعضاء و جوارحش جز خیر و نیکی نمی تراود. لکن اگر خوراک پلید و حرام باشد قلب را کدر و تیره خواهد نمود.
همانطور که گفته شد بهطور حتم غذا، هم روی جسم اثر دارد و هم روح انسان را تحت تأثیر قرار میدهد. اسلام نیز هر دو موضوع را مورد دقت و کنکاش قرار داده است و در موارد بسیاری انسانها را امر میکند تا غذای طیب و حلال میل کنند. نمونه خداوند فرموده است: «ای مردم! از آنچه در زمین حلال و پاکیزه است، بخورید و پیرو برنامههای شیطان نشوید که البته او با شما آشکارا دشمنی دارد».⁽¹⁾ همچنین از خوردن مال حرام انسان را برحذر میدارد. آنجا که میفرماید: «آنان که ربا میخورند بر نخیزند مگر مانند آن که به وسوسه و فریبشیطان، دیوانه و بیعقل شده و اینان به این علت در مال حرام غوطهورند که میگویند فرقی میان معامله و ربا نیست، و حال آن که خداوند تجارت و داد و ستد را حلال و ربا را حرام کرده است. هر کس پس از آن که پند و اندرز کتابخدا به او برسد و از این عمل حرام دست بردارد، خدا از گذشته او درگذرد و عاقبت کارش با خدا است و کسانی که از این عملزشت دست نکشند اهل جهنماند و در آنجا همیشگی و جاوید خواهد ماند».⁽²⁾

آثار معنوی مال حلال
الف) رشد معنوی انسان‌ها : قرآن مجید در سوره قصص داستان کودکی موسی ـ علیه السلام ـ را بیان میکند و میفرماید: «ما از قبل شیر همه زنان شیرده را بر او حرام کرده بودیم، خواهرش گفت: آیا میخواهید شما را به خاندانی راهنمایی کنم که سرپرست این کودک باشند؟ خانوادهای که خیرخواه این کودکند».⁽³⁾
این آیه کریمه گر چه به ظاهر میخواهد بفرماید ما شیر زنان شیرده را بر موسی ـ علیه السلام ـ حرام کردیم تا از این طریق او را به مادرش برگردانیم. ولی پیام باطنی دیگری هم دارد که جناب موسی ـ علیه السلام ـ اگر بایست در آینده صاحب ید بیضا گردد و بساط فرعون و فراعنه را برچیند، و با خدای خود در کوه طور سخن بگوید، لازم است از سینة پاکی شیر خورده باشد و از همان ابتدا لقمه حلال در دهانش گذاشته شود.

ب) ایجاد نورانیت در قلب : لقمه حلال در درون انسان نورانیت ایجاد میکند و در اثر نورانیت قلب خود به دنبال کارهای خیر میرود که همین باعث سعادت و خوشبختی او در دنیا و آخرت میگردد. در این خصوص پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمودند: «هر کس از دسترنج خود و مال حلال بخورد خداوند درهای بهشت را به رویش میگشاید که از هر دری بخواهد وارد شود و در شمار پیامبران خواهد بود و اجر و مزد ایشان را خواهد گرفت».⁽⁴⁾

ج) استغفار ملائکه : کسانی که مال حلال میخورند مشمول استغفار ملائکه آسمانی می شوند پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمودند: «کسی که طعام حلالی بخورد ملکی بالای سرش می ایستد و برایش استغفار میکند تا از خوردن طعام فارغ شود».⁽⁵⁾

آثار لقمه حرام قبل از بیان روایات اسلامی بد نیست اشعاری را بیان می کنیم که منسوب به شیخ بهایی و بیانگر آثار شوم غذای حرام است:
لقمه نانی کـه بـاشد شبـهـه نـاک در حریــم کـعبـه ابـراهیـم پـاک
گر به دست خود فشاندی تخم او ور بگـاو چرخ کــردی شخم او
ور مه نـو در حصادش داس کـرد ور زسنگ کـعبـهاش دستاس کرد
ور به آب زمزمش کـردی عجیـن مریم آیـیـن پـیـکری از حور عین
ور بـدی از شاخ طـوبـی آتـشش ور شدی روح القدس هیزم کشش
ور تـنـور نـوح بــنـدد مریـمش ور دم عیسی بــود آتــش دمش
ور تـو بـرخوانی هزاران بـسملـه بـر سر آن لـقـمه پـر ولـولـه
عاقــبت خاصیـتـش ظـاهر شود نـفس از آن لـقمه تو را قاهر شود
در ره طـاعت تـو را بی جان کند خانـه دیـن تــو را ویـران کـنـد
درد دیـنت گـر بـود ای مرد راه! چاره خود کـن کـه شد دینت تباه⁽⁶⁾
الف) حرام خواری برکت را از بین میبرد.
ب) لقمه حرام علاوه بر این که بر قلب انسان تاثیر منفی دارد نمیگذارد انسان با خدای خود راز و نیاز کند و اگر هم موفق شد مورد قبول الهی قرار نمیگیرد. چنانکه پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمودند: «عبادت کردن باحرامخواری مانند بنا کردن ساختمان روی شنزار است»⁽⁷⁾یعنی چنانچه بنای بدون شالوده محکم خراب میشود و بنا کننده از آن بیبهره است، عبادت کسی که از حرام پرهیز نمیکند نیز برایش فایدهای ندارد.
ج) دعای فرد حرامخوار مستجاب نمیشود .
یکی از علتهای مهم قبول نشدن دعاها لقمه حرام است. همانطور که پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمودند: «کسی که یک لقمه حرام بخورد تا چهل شبانه روز نمازش قبول نمیشود و تا چهل روز دعایش مستجاب نمیگردد.»⁽⁸⁾
د) یکی از آثار مهم لقمه حرام، قساوت قلب و سیاهی دل است. پند و اندرز در او اثر نمیکند، سختترین مناظر رقتبار او را متأثر نمیکند. چنانچه در تاریخ عاشورا میخوانیم که امام حسین ـ علیه السلام ـ به لشکر عمر سعد فرمودند: «شکمهایتان از حرام پر شده و بر دلهایتان مهر خورده دیگر حق را نمیپذیرید و به آن گوش نمیدهید».⁽⁹⁾ این نکته تاریخی گویای آن است که لقمه حرام قلب را تیره و تار میکند. آنگاه از پذیرفتن حق و تسلیم شدن در برابر آن خودداری میکند و هیچ اندرزی در او تاثیر ندارد و از هیچ جنایتی روی گردان نیست.
و) یکی از عوامل مهم در وقوع جرمها و گناهان، لقمه حرام است که نورانیت دل را از بین میبرد و انسان را بر انجام جرایم پرجرئت میسازد. اگر در جامعه ناهنجاریهای اجتماعی، ولنگاری و معصیت خدا را میبینیم شاید ریشهاش در لقمههایی است که عده ای از راه غیر مشروع، خوردهاند.

پاورقی:

1. - بقره: 168.
2. - بقره: 275.
3. - قصص: 12.
4. - مجلسی، محمد باقر. بحار الانوار. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج 23، ص 6.
5. - قمی، عباس. سفینه البحار. تهران: انتشارات فراهانی، ج 10، ص 298.
6. - نقل از کتاب کفایه الواعظین، تألیف ابی الفضل الحسینی. قم: انتشارات کتابفروشی مصطفوی، ج 1، ص 51.
7. - قمی، عباس. سفینه البحار. تهران: انتشارات فراهانی، ج 1، ص 299.
8. - همان ، ص 24.
9. - قمی، عباس. نفس المهموم. قم: مکتبه بصیرتی، ص 245.