امشب امام عسکری زهر جفا نوشیده است

فرزند او صاحب زمان رخت عزا پوشیده است

این بار دست معتمد از آستین آمد به در

آل علی را سوختند با زهر یک بار دگر

شد آسمان و هم زمین یک سرعزادار حسن

در ناله و آه و فغان گشتند مرغان چمن

از این مصیبت عالمی می سوزد امشب ، یا خدا

دلهای شیعه از غمی می سوزد امشب یا خدا

امشب علی در حیرت است از ظلم و جور اشقیا

کز این حسن تا آن حسن گردیده بر آنها روا

مهدی هم امشب ای خدا می گرید از هجر پدر

هر سو نظر می افکند می آید او را در نظر

وقایع این روز:

_شهادت امام حسن عسکری «علیه السلام»

شیعیان بر سر زنید، شد عزای دیگری / کشته ی زهر جفا شد امام عسکری
از جفای معتمد، پر زخون دل ها شده / در عزای عسکری، سامره غوغا شده
خدایا به حق یازدهمین امام مظلوم شیعیان فرج فرزند غائب غریبش را نزدیک بگردان

امام حسن عسکری «علیه السلام» در سال 260 ه در سن 28 سالگی به دست معتمد عباسی به شهادت رسید¹.معتمد به عباسیین سفارش می کرد که بر آن حضرت تنگ بگیرند². صدوق «رحمه الله» می فرماید:معتمد چندین مرتبه امام عسکری «علیه السلام» را حبس کرد.

22 ساله بودند که امام هادی «علیه السلام» هب شهادت رسیدند، و مدت امامت آن حضرت شش سال بود. در شبی که فردای آن روز به شهادت رسیدند نامه های زیادی به مردم مدینه نوشته بودند³.

هنگام نماز صبح، بعد از آنکه امام عصر «علیه السلام» آن حضرت را وضو دادند و جوشانده ای به حضرتش دادند، به شهادت رسیدند⁴.

وقتی مردم سامرا با خبر شدند، همه بازارها بسته شد و مردم کنار منزل آن حضرت جمع شدند. وزراء و اتباع خلیفه و بنی هاشم و علویات داخل منزل بودند. در سامرا صدای شیون و گریه از هر سو به گوش می رسیدو قیامتی بر پا شده بود.

امام زمان «علیه السلام» آن حضرت را غسل داده بعد از کفن آن حضرت بدن مطهر را جهت نماز آوردند. جعفر برادر حضرت جلو آمد که بر بدن مبارک نماز بخواند. همین که خواست تکبیر بگوید امام زمان «علیه السلام» در حالی که طفلی گندمگون، پیچیده موی، گشاده دندان مانند پاره ماه بود از حجره بیرون آمدو ردای جعفر را کشید و او را از آن مکان دور کرد و بر پدر بزرگوارش نماز خواند، و آن حضرت را نزد قبر پدر بزرگوارش حضرت امام هادی «علیه السلام» دفن نمودند⁵.

جعفر این واقعه را برای معتمد نقل کرد. همه جا را در جستجوی حضرت گشتند، ولی اثری از آن حضرت ندیدند.

در سال شهادت امام حسن عسکری «علیه السلام» -سال260 ه- محدث جلیل جناب فضل بن شاذان نیشابوری از دنیا رحلت فرمود. او صاحب 180 تالیف است و امام عسکری «علیه السلام» سه بار بر او رحمت فرستاده اند⁶.

1-ارشاد: ج2 ص336. کشف الغمه: ج2 ص402. مستجاد: ص226. اقبال: ص598. فیض العلام: ص207. زاد المعاد: ص334. کافی: ج2 ص561. مصباح کفعمی: ج2 ص596. بحار الانوار: ج95 ص355-356 ، ج50 ص334.

2-قلائد النحور: ج رجب ص144.

3-بحار الانوار: ج5 ص331.

4- غیبت طوسی:ص164. زاد المعاد: ص334. کمال الدین:ص473.

5-فیض العلام: ص209.

6-قلائد النحور:ج رجب، ص143-144. تتمةالمنتهی: ص350-351.

وظایف پدر و مادر در قبال فرزندان :

اهمیت تربیت فرزند از نظر اسلام: روایاتی که در زمینه تربیت فرزند از معصومین(ع) به ما رسیده، متعدد هستند, از جمله روایت معروفی از رسول اکرم-صلی الله علیه وآله و سلم- نقل شده که فرمود:
"فرزند سه حق بر پدر دارد: اول انتخاب نام نیکو، دوم کتابت، نوشتن و سواد آموزی، سوم ازدواج، زمانی که فرزند بالغ شد."⁽¹⁾ در روایت دیگری از امیرالمؤمنین علی- علیه السلام - آمده است: "حق فرزند بر پدر این است که نام نیکویی برایش انتخاب کند و او را نیکو تربیت نماید و قرآن را به او یاد بدهد."⁽²⁾
از این روایات به روشنی استفاده می شود که تربیت فرزندان از مهم ترین وظایف والدین است. خانواده ای سعادتمند است که بتواند فرزندانش را براساس برنامه های دینی و اسلامی تربیت نماید.
با توجه به روایات مذکور، مهمترین وظایف پدر و مادر در قبال فرزندان عبارتند از:
1. انتخاب نام نیکو برای فزرند: پس از تولد نوزاد، اولین وظیفه والدین انتخاب نام خوب برای فرزند است. نام خوب و سازگار با فرهنگ اسلامی از نظر تربیتی اهمیت فراوان دارد، چون نامی که والدین برای فرزند انتخاب می کنند تا آخر عمر همراه او است و به همان نام خوانده می شود. پیامبر اسلام-صلی الله علیه و آله و سلم- در این زمینه فرمود که یکی از از حقوق فرزند بر پدر و مادر، برگزیدن نام نیکو برای اوست.
نام نیکو، نامی است که با فرهنگ اسلامی ـ بخصوص فرهنگ شیعی ـ سازگار باشد, مانند نام ها، القاب و اوصاف امامان معصوم-علیهم السلام-. سیره پیامبر اسلام- صلی الله علیه و آله و سلم - و علی-علیه السلام- در نامگذاری فرزندانشان ـ به خصوص امام حسن و امام حسین-علیهما السلام- بیانگر اهمیت این موضوع است.
بنابراین، لازم است که پیروان و شیعیان معصومین از آن ها تبعیت کنند و به انتخاب نام فرزند اهمیت داده نامی را برگزینند که با فرهنگ تشیع سازگار باشد.
2. فراهم کردن زمینة تحصیل فرزندان: آموزش فرزند و باسواد کردن او از وظایف دیگر والدین است که در حدیثی از رسول خدا-صلی الله علیه وآله و سلم- و علی-علیه السلام- بدان تأکید شده است.
پدر و مادر مسؤولیت دارند تا در جهت باسواد ساختن فرزند، اعم از دختر و پسر، تلاش نمایند. والدین می بایست زمینه مدرسه رفتن فرزند را فراهم نمایند تا از نعمت خواندن و نوشتن برخوردار گردند.
هر چند امروزه آموزش کودکان جامعه در مدارس انجام می گیرد و معلمان دلسوزی به این کار مشغول هستند، ولی پدر و مادر نباید نسبت به تربیت فرزند مدرسه ای خود بی تفاوت باشند. همکاری خانه و مدرسه و نظارت والدین در فعالیت های آموزشی کودکان در این امر تأثیر فراوان دارد.
3ـ فراهم ساختن محیط مناسب تربیتی: محیط خانواده در رشد ابعاد گوناگون کودک نقشی اساسی دارد، چون کودک نخستین بار در محیط خانه با دنیای بیرون آشنا می شود و از اطرافیان خود مسایل را یاد می گیرد.
پدر و مادر اولین مربیانی هستند که با کودک ارتباط برقرار می کنند. از این رو می بایست زمینه مناسب را برای فراگیری معارف دینی فرزند فراهم سازند. والدین منبع همه مفاهیم، افکار، مهارت ها و گرایش های کودک هستند، به گونه ای که رشد و تکامل و فهم و ادراک کودک در سال های اول زندگی از این طریق شکل می گیرد.⁽³⁾
والدین غیر از تأمین مایحتاج زندگی و رفع نیازهای جسمانی فرزند، موظفند محیط سالمی نیز از نظر تربیتی برای او پدپد آورند. زیرا کودک تمام رفتارهای کوچک و بزرگ پدر و مادر را درست تلقی کرده از آن ها تقلید می کند. به این ترتیب، لازم است که والدین محیطی مساعد، برای تربیت و پرورش هر چه بهتر فرزند فراهم نمایند.⁽⁴⁾
4ـ دوستی با فرزندان: یکی از نیازهای اساسی انسان از نظر روانی، نیاز به محبت و برخورداری از عواطف دیگران است. این نیاز در سال های اول زندگی و دوره کودکی بسیار شدید و پاسخ گفتن بدان از ضروریات است.
بر این اساس، بر مربیان کودک ـ بخصوص پدر و مادر ـ لازم است که این نیاز روانی و عاطفی او را بر طرف سازند. وظیفه پدر و مادر نسبت به فرزند تنها در تأمین نیازهای مادی و جسمانی او خلاصه نمی شود، بلکه مهم تر از آن تأمین نیازهای روحی و عاطفی کودک است , زیرا طبیعت کودک چنین اقتضا دارد که او را دوست بدارند و به او محبت بورزند و کانون گرم و اطمینان بخشی را برایش پدید آورند تا در پرتو آن با دنیای پر جاذبه بیرون آشنا گردد. اکسیر محبت و دوستی درمان بسیاری از نگرانی ها و بیماری های روحی و روانی و حتی جسمانی کودک است. ⁽⁵⁾
در احادیث رسیده از اهل بیت-علیهم السلام- نیز بر محبت به فرزند بسیار تأکید شده است. رسول خدا-صلی الله علیه وآله و سلم- فرمود: "احبوا الصبیان و ارحموهم"⁽⁶⁾ کودکان را دوست بدارید و به آن ها محبت ورزید. در روایت دیگری از امام صادق-علیه السلام- به حکایت از حضرت موسی چنین آمده است: "موسی بن عمران گفت: پروردگارا، کدام عمل نزد تو برتر است؟ فرمود: دوست داشتن کودکان، زیرا فطرت آنان را بر فطرت و یگانگی خودم آفریده ام.⁽⁷⁾
از این گونه روایات فراوان است و از آن ها فهمیده می شود که یکی از وظایف مهم والدین محبت و دوستی با فرزند است. کودک در اثر محبت پدر و مادر احساس امنیت می کند و این را درک می نماید که پشتوانه قوی در زندگی دارد, از این رو، چنین کودکانی اعتماد به نفس پیدا می کنند و افراد مستقل و با اراده ای بار می آیند.
5ـ ازدواج: یکی دیگر از وظایف پدر و مادر فراهم ساختن زمینه ازدواج فرزند است. نیاز جسمی و روانی انسان به ازدواج پس از بلوغ روشن است و زمینه این کار را باید پدر و مادر فراهم سازند.
ازدواج آثار تربیتی فراوانی دارد و جوانان به وسیله آن از بسیاری از انحرافات و مفاسد فردی و اجتماعی محفوظ می مانند. خدای متعال خلقت زن و ازدواج را از نشانه های قدرت و عظمت خود معرفی کرده است، آن جا که می فرماید: و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجاً لتسکنوا الیها و جعل بینکم موده و رحمه ان فی ذالک لایات لقوم یتفکرون⁽⁸⁾ و از آیات و نشانه های خدا این است که از خود شما برای شما جفت هایی آفرید تا بدان ها بیارامید و در میان شما دوستی و مودت و مهر برقرار ساخت. در این نکته نشانه هایی است برای آن گروهی که می اندیشند.
آیات و روایات در این زمینه زیاد است و از مجموع آن ها به دست می آید که ازدواج از مسایل اساسی زندگی بشر است و پدر و مادر باید در این زمینه اقدام نمایند.
پس وظیفه مهم دیگر والدین در قبال فرزند، ازدواج او در هنگام جوانی است.

پاورقی:

1. بحارالانوار، ج 6، 24 , محجة البیغاء، ج 2، ص 66.
2. نهج البلاغه، کلمات قصار، ش 339.
3. شعاری نژاد، روان شناسی رشد، تهران، انتشارات اطلاعات، 1372، ص 358ـ 366.
4. امینی، ابراهیم، آیین تربیت، ص 101.
5. جوادی طبسی، محمد، حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت(ع)، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1376، ص 81 .
6. فروع کافی، ج 6، ص 49.
7. مستدرک الوسایل، ج 15، ص 114.
8. رم:24.

وقایع این روز:

_ وفات حضرت سکینه «علیها السلام»

حضرت سکینه «علیها السلام» دختر امام حسین «علیه السلام» 56 سال پس از واقعه کربلا، در شب پنجم ربیع الاول سال 117 ه در مدینه وفات کرد.¹

مادر ایشان حضرت رباب «علیها السلام» است که با هم در واقعه کربلا حضور داشتند و همراه با اسرا به کوفه و شام رفتند.

در صبح روز رحاتش محمد بن عبد الله (نفس زکیه) چهارصد دینار عطر و عود خرید و پیرامون ططابوت آن حضرت در مجمره ها سوزانید. خالد بن عبدالملک حاکم مدینه که در نظر داشت با به تعویق افتادن تشییع جنازه بر اثر گرمی هوا به بدن مطهر جسارت شود، گفت: « صبر کنید من برای نماز خواندن بر جنازه می آیم »، ولی نیامد. لذا جنازه مبارک آن حضرت تا شب دفن نشد. پس از آن حضرت سجاد «علیه السلام» _و به قولی یحیی بن حسن «علیه السلام» و به قولی محمد بن عبدالله نفس زکیه_ بر جنازه آن حضرت نماز خواندند و آن حضرت را با احترام به خاک سپردند.²

1-قلائد النحور: ج ربیع الاول ص26. فیض العلام: ص206. مستدرک سفینة البحار: ج4 ص67. مستدرکات علم رجل الحدیث: ج8 ص580. ریاحین الشریعه: ج3 ص280.

2-فیض العلام: ص205-206. ریاحین الشریعه:ج3 ص280-282.

منبع: کتاب تقویم شیعه «عبدالحسین نیشابوری»

فرزند خوبی برای پدر و مادرمان باشیم:

یکی از مشکلات اصلی خانواده‌ها، تعارضات و درگیری‌های بین والدین و فرزندان است. والدین انتظارشان این است که فرزندان، مطیع و فرمانبردار آنها باشند. لذا با استقلال‌طلبی‌های بیش از اندازه فرزندان مخالفت می‌کنند و کمتر به آنها اجازه می‌‌دهند که مستقل عمل کنند.
اختلاف بین نسل‌ها واقعیتی است که همیشه وجود داشته، حتی اگر پدر و مادرهای ما روزگار جوانی‌شان را به یاد بیاورند، قطعاً صحنه‌هایی از مشاجرات و اختلافاتی که با پدر و مادرهایشان داشته‌اند، در ذهن‌شان تداعی می‌کند. این اختلافات را اگر چه نمی‌توان به کلی از بین برد، اما می‌توان با شناخت وظایف خویش تا حدودی آن را کاهش داد. اگر والدین وظایف خویش را بدانند و سعی کنند پدر و مادر خوبی برای فرزندان‌شان باشند و هم‌چنان فرزندان نیز بکوشند اخلاق اسلامی را مراعات کنند و فرزند خوبی برای پدر و مارد شان باشند، فضای مسالمت‌آمیز و مطلوبی در خانواده ایجاد می‌شود.
عمده‌ترین راه‌هایی که انسان می‌تواند فرزند خوبی برای پدر و مادرش باشد عبارتند از:

1 . رعایت ادب در مقابل پدر و مادر.ادب و احترام در برابر پدر و مادر از عناصر حیاتی است که سعادت و خوشبختی انسان وابسته به آن می‌باشد. خانه‌هایی که اخلاق و آداب اسلامی در آن مراعات نمی‌شود، از احساس لذت و صفای زندگی محروم‌اند. فرزندانی که احترام و ادب پدر و مادر را حفظ و رعایت نمی‌کنند، عاقبت خوبی ندارند، خداوند در قرآن می‌فرماید: لاتعبدون الّا الله و بالوالدین احساناً⁽¹⁾ جز خداوند را نپرستید و در برابر پدر و مادر نیکی کنید، یکی از مصادیق نیکی کردن، برخورد نیک و رعایت ادب در مقابل آن‌ها است.

2 . خدمت کردن به پدر و مادر.والدین حق بزرگی بر گردن ما دارند. زیرا زحمت‌های طاقت‌فرسایی را به خاطر ما متحمل شده‌اند. از شیرة وجودشان مایه گذاشته و ما را بزرگ کرده‌اند. ما باید این زحمات پدر و مادرمان را جبران کنیم. پدر و مادر همیشه به خدمت نیاز دارند به خصوص در دوران پیری که ضعیف و ناتوان می‌شوند و دست‌شان از همه جا کوتاه می‌گردد.⁽²⁾ هم در روایات و هم در آیات قرآن به این نکته اشاره شده که در دوران پیری و ناتوانی پدر و مادر باید کمک کنیم. مادران بیشتر نیاز به کمک دارند پس وظیفة مادر مقابل مادرمان بیشتر است. خداوند توصیه نموده است که در دوران پیری پدر و مادر به آن‌ها کمک نمایند. خداوند می‌فرماید: و وصینا الانسان بوالدین حسناً⁽³⁾ ما به انسان توصیه نموده‌ایم که به پدر و مادر خود خدمت نموده و به نیکی برخورد کنند.

3 . ابراز محبت به پدر و مادر:دوست داشتن پدر و مادر کافی نیست. باید میزان علاقه و دوستی‌مان را نسبت به آن‌ها ابراز کنیم. پدر و مادر در صورتی از ما راضی می‌شوند که بدانند ما واقعاً آن‌ها را دوست داریم و به آن‌ها عشق می‌ورزیم.⁽⁴⁾

4 . حرف شنوی و اطاعت از پدر و مادر.یکی از شاخص‌های مهم در خوب بودن ما این است که از پدر و مادر حرف شنوی داشته باشیم. همه پدر و مادرها سعادت و خوشبختی فرزندان‌شان را می‌خواهند. هیچ کسی دوست ندارد که فرزندش بدبخت و بیچاره شود. لذا دستورات والدین به خاطر این است که فکر می‌کنند این کار به صلاح فرزندش می‌باشد. البته در برخی موارد هم ممکن است تشخیص آن‌ها اشتباه باشد. بنابراین، اصل نیت و انگیزه والدین خوب است، حتی در مواردی که پدر و مادر کاری را از ما می‌خواهند یا برای ما انجام می‌دهند که ما یقین داریم این کار و این تصمیم به صلاح ما نیست و پیامد منفی دارد،‌ باز هم نباید به صورت صریح و فوری مخالفت کنیم، باید کاملاً احترام آن‌ها را حفظ نموده و با رعایت احترام و ادب برخورد نماییم. اگر می‌دانیم تصمیم و تشخیص‌شان اشتباه است، باید با استدلال و منطق برای آن‌ها توضیح دهیم که این کار به صلاح ما نیست. به تعبیر دیگر، تصمیم و پیشنهاد پدر و مادر را با ملایمت و نرمی نقد کنیم، اما به هیچ وجه در مقابل خودشان موضع‌گیری نکنیم، شخصیت آنها غیر از تصمیم و تشخیص‌شان است.

5 . احترام به پدر و مادر. در برخی موارد ممکن است پدر و مادر ناخواسته یا براساس یکسری عوامل دیگر رفتار نامطلوبی نسبت به ما انجام دهند. مثلاً همیشه ما را سرزنش کنند. یا سخنان زشت و ناروا بگویند. در این گونه موارد نیز باید احترام آن‌ها را حفظ کنیم. پدر و مادر وظیفه دارند که ما را خوب تربیت کنند و به نیازهای ما رسیدگی نمایند، ما هم وظیفه داریم که احترام آنها را نگه داریم. اگر پدر و مادر به وظیفه خود عمل نکردند، و برخورد ناشایسته و نادرستی با ما داشتند، این دلیل نمی‌شود که ما هم به وظیفه خود عمل نکنیم و نسبت به آنها بی‌احترامی نماییم. خداوند از ما خواسته است که همیشه و حتی در این گونه موارد هم احترام پدر و مادر را حفظ نماییم و فرزند خوبی برای آنها باشیم.

6 . رعایت ارزش های دینی در زندگی:هم کارهای خوب ما و هم کارهای بد ما به نحوی به پدر و مادر ما برمی‌گردد. ما در واقع دست‌پرودة آنها هستیم. اگر ما کارهای خوب انجام دهیم و ارزش‌های اسلامی را در زندگی خود محور قرار دهیم، خداوند، به پدر و مادر هم پاداش نیک عطا می‌کند، زیرا آنها تلاش کرده‌اند و زمینة تربیت مذهبی ما را فراهم نموده‌اند.
جامعه نیز از پدر و مادر به نیکی یاد می‌کنند. وقتی دیگران کارهای خوب ما را ببینند، می‌گویند: خدا رحمت کند پدر و مادرش را که چنین فرزندی تربیت نموده و تحویل جامعه داده‌اند. اگر پدر و مادر ما زنده باشند از احترام و ارزش اجتماعی نزد دیگران برخوردار می‌شوند، و اگر فوت کرده باشند، باز هم دعای خیر مردم در حق آنان مستجاب خواهد شد.
یکسری اعمال و وظایف مربوط به زمان بعد از فوت پدر و مادر است. وظایف ما در قبال پدر و مادر مخصوص زمان حیات آن‌ها نیست، بعد از وفات آنها نیز یکسری وظایفی داریم که اگر آنها را رعایت کنیم، فرزند خوبی برای پدر و مادرمان خواهیم بود.
در اینجا به برخی از آنها نیز اشاره می‌کنیم:

7 . دعا کردن در حق پدر و مادر:اگر چه انسان می‌تواند در زمان حیات پدر و مادر نیز دعا کند و از خداوند برای آنها طلب توفیق و سلامت کنداما بعد از مرگ، آنها بیشتر به دعای خیر ما نیاز دارند. در روایات آمده است که رسول خدا هرگاه دعا می‌کرده، ابتدا پدر و مادرش را دعا می‌نمود. همان‌گونه که رضایت پدر و مادر در سعادت انسان مؤثر است، دعای ما در حق پدر ومادر نیز هم برای آن‌ها و هم خود ما مفید است و باعث برکت در زندگی ما می‌شود.

8 . زنده نگه داشتن یاد و خاطره والدین.بعد از مرگ پدر و مادر می‌توانیم از طریق مراسم سالگرد با ختم قرآن و ... یاد و خاطرة آن‌ها را زنده نگه داشته و نشان دهیم که فرزند خوبی برای آن‌ها هستیم.

9 . انجام تکالیف شرعی و پرداخت بدهکاری‌های پدر و مادر.طبعاًَ انسان در زندگی خود بدهکاری‌هایی به مردم دارد، و یا برخی اعمال واجب او مانند نماز و روزه‌اش قضا شده، فرزند خوب آن است که دیون و بدهکاری‌های پدر و مادر را پرداخت نموده و اعمال او را انجام دهد.

10 . انجام اعمال مستحبی به جای پدر و مادر یا از سوی آن‌ها.دعا خواندن، زیارتنامه خواندن، نماز خواندن و... به جای پدر و مادر می‌تواند شاخص دیگری برای خوب بودن‌ فرزند باشد.
بنابراین، اگر می‌خواهیم فرزند خوبی برای پدر و مادرمان باشیم باید همیشه ادب و احترام آن‌ها را نگه داشته و از دستورات و گفته‌هایشان اطاعت کنیم. حتی اگر با ما برخوردبدی کنند، باز هم به آنها احترام بگذاریم و رضای الهی را از این طریق به دست آوریم. همیشه کاری‌کنیم که سبب افتخار و سربلندی آن‌ها باشد و مردم از آن‌ها به نیکی یاد کنند.
امید است با رعایت این نکات بتوانید فرزند خوبی برای پدر و مادرتان باشید و زندگی سرشار از موفقیت و خوشبختی را که آرزوی همه افراد به خصوص جوانان است پیش رو داشته باشید.

پاورقی: